Geleneksel mimari,kültürün imzasıdır.
Mesken ve coğrafya zihnimizde birbirini çağıran iki kavramdır aslında.Yeşillikler içinde ahşap bir ev görüp de Karadeniz'i hatırlamamak mümkün müdür?
Karadeniz'in bu geleneksel evlerine daha çok kırsalda rastlıyoruz.Kentlerde ahşap yerini betona devretmiş.
Kırsalda ulaşımın zorluğu ve ağaç malzemenin bol olması ahşap ev egemenliğine yol açmış.
Çamlıhemşin'e bağlı Aşağı Vice Köyü'nden bir görünüm
Ahşap meskenlerin güzel ve sevimli görünümlerinin yanında bazı zorlukları da bulunuyor.Nemli ve yağışlı bir iklime sahip Karadeniz'de evler çok fazla rutubete maruz kalıyor.Bu nedenle evlerin alt katı genelde taştan yapılmış.
Aşağı Vice Köyü'nden çok katlı mesken örneği
Çamlıhemşin'e bağlı Çeymakçur Yaylası'ndan taş mesken örneği
Meskenlerin görünümlerini etkileyen başka faktörler de var.Örneğin ekonomik faaliyetler.Hayvancılık yaygın faaliyet olduğunda alt katların ahır olarak kullanıldığını görüyoruz.
Geleneksel değerler de bir diğer belirleyicidir.Pek çok konuda olduğu gibi mesken yapımında da evlatlar anne-babalarını taklit etmiştir.
Genel görünüm ve yapı bu olsa da yöresel farklılıklar elbette görülür.Örneğin Gürcü,Laz ve Hemşin evleri farklı stilleriyle birbirlerinden ayrılırlar.
Karadeniz oldukça engebeli ve zorlu bir coğrafyaya sahip.Bu nedenle birçok yerde evler bir arada bulunamıyor.Kimi yerlerde evler birbirine oldukça uzak,dağınık bir görünüm var.Sanki devasa bir el bu evlerden bir avuç alıp buraya serpmiş gibi...
Yukarıdaki fotoğrafı Rize'nin Güneysu ilçesine bağlı bir köyde çektim.Bahsettiğim duruma güzel bir örnek oldu.
Karadeniz kır meskenlerinden bahsederken "serender"e değinmemek olmaz.Serender,dört kazık üzerine oturtulmuş,genelde kare biçiminde tek odalı bir yapıdır.Çatısı ahşap veya tenekeden olabiliyor.
Genelde tahıl ambarı olarak kullanıldığından fare vb. zararlılara karşı önlem almak zorunlu bir durum.Bu nedenle serenderlerin oturtulduğu kazıkların bitimine tahta tekerlekler konulmuş.Bu şekilde fare tırmansa bile tekerleklere geldiğinde sırtı yere doğru geliyor ve çaresiz düşüyor.Ayrıca sabit bir merdiven de yok.Seyyar merdivenler kullanılıyor.Tahılları korumak için anadan atadan öğrenilen ne kadar tecrübe varsa hepsi seferber edilmiş.
Karadeniz hem yemyeşil doğası hem de sevimli evleriyle huzur veriyor.
Karadeniz kırlarındaki ev gezintimiz sona erdi.Bir başka coğrafyada buluşmak dileğiyle,hoşçakalın...
GÜRHAN CANDAN
